به چه کسانی تاجیک می گویند؟

تاجیک (تاجیکی: Тоҷик)، تاجِک، تاژیک، فارسیوانان تاجیک یا فارس‌های تاجیک نامی است بر مردم فارسی‌زبان و ایرانی‌تبار و که در آسیای مرکزی، تاجیکستان و افغانستان زندگی می‌کنند گفته می‌شود.

تاجیک‌ها امروزه اکثراً در تاجیکستان، افغانستان و جنوب ازبکستان نیز زندگی می‌کنند.

امروزه اکثریت تاجیک‌ها از اسلام اهل سنت حنفی پیروی می‌کنند،همچنین اقلیتی از تاجیک های شیعه دوازده امامی و خصوصا اسماعیلی نیز بطور پراکنده در بدخشان، هرات ، بلخ و ... وجود دارند که بطور مسالمت آمیزی در ترکیب با سایر اقوام و مذاهب زندگی میکنند.

پادشاهی سامانیان اغلب بعنوان آغاز دولت-ملت تاجیکی (که بخشی از ایران بزرگ بود) در نظر گرفته میشود.

اکثر تاجیک ها امیر اسماعیل سامانی را بنیانگذار تاجیکستان می دانند.اصل و نسب دودمان سامانیان به خاندان مهران و بهرام چوبین میرسد.

در ایران تعداد زیادی از تاجیک‌ها در منطقهٔ ورامین ساکن هستند. تاجیک‌ها از قدیمی‌ترین اقوام ورامین و ایران هستند که هنوز هم نام خانوادگی بیشتر این مردم همان تاجیک باقی‌مانده‌است. ورامین در زمان ساسانیان یکی از قریه‌های (راگا) ری بوده اکثر تاریخ شناسان معتقدند که تشکیل خلق تاجیک در این نواحی مربوط به دوران ساسانیان بوده و آنها یکی از قدیمی‌ترین باشندگان این مناطق هستند.

تاجیک‌ها همچنین در قسمت‌هایی از فارس، اصفهان و قسمت‌هایی از شمال‌غربی هرمزگان نیز به سر می‌برند.

مردم تاجیک از نظرِ زبان، فرهنگ و تاریخ بسیار نزدیک به فارسی‌زبانان ایران هستند. تاجیک‌های چین با وجود این که به نام تاجیک شناخته می‌شوند به زبان‌های ایرانی شرقی صحبت می‌کنند و از تاجیک‌های فارسی‌زبان متمایزاند.

نقشه حدودی و تقریبی اقوام افغانستان بر اساس اطلاعات مرکز آمار افغانستان در سال ۱۹۸۵ میلادی.رنگ سبز اقوام تاجیک تبار ( آیماق ها و فارسیوان ها نیز جزو تاجیک ها محسوب شده اند)

نام‌های دیگر برای مردمِ تاجیک، فارسی، پارسیوان یا پارسیبان و دهقان (به تاجیکی: Деҳқон) است. دهقان در قدیم به ایرانی اصیلِ صاحبِ ملک و زمین اعم از ده‌نشین و شهرنشین گفته می‌شده و مقابلِ تازی و بری پنداشته می‌شده که چادرنشین و بدوی بودند.

خاستگاه واژهٔ تاجیک

خاستگاه واژهٔ تاجیک نامعلوم است. شرح و بیان معنای این واژهٔ تاریخی در چند مقالهٔ علمی تحلیل و بررسی شده‌است. در این‌جا دیدگاه‌های چند تن از دانشمندان به‌طور فشرده در مورد تاریخ واژهٔ «تاجیک» درج شده‌است:

• غیرعرب و غیرترک؛ آن‌که به زبان فارسی تکلم کند؛ مردم فارسی‌زبان.
• سکنهٔ کنونی کشور تاجیکستان.
• تاجیک نام قبایل «داها» بوده، پارت‌ها و اشکانیان «دئی»، «تاجیک» و «دجیک» خوانده می‌شدند.
• تاجیک نامی است که ترک‌ها بر ایرانیان نهادند.
• تاجیک از «تای» است و هم‌ریشه با واژهٔ یونانی «تگاس» به معنای «ددیک».
• تاجیک هم‌ریشه است با نام مردم ایرانی «تات»
• تاجیک صفت منسوب است از واژهٔ «تاج»، نام یک قبیله.
• تاجیک صفت منسوب است از نام قبیلهٔ عربی «طای».
• تاجیک صورت دیگری از «تازیک» و «تازی» به معنای «عرب» است که در ابتدا بار توهین‌آمیز برای ایرانیان ولی سپس به آنها در مقابل ترکان اشاره شد.
• واژهٔ «تاچی» یا «تائوچی» در زبان چینی به معنای ایرانی است. ترک‌ها هم از چینی‌ها این نام را گرفتند.

افراد غیر ترک و غیر عرب در آسیای میانه را تاجیک مینامند. در واقع تاجیک ها همان سکاها هستند که از اقوام ایرانی بوده و اکنون به زبان پارسی صحبت می کنند.

مردم کشور تاجیکستان و بخش بزرگی از مردم ازبکستان و افغانستان تاجیک هستند. مردم دو شهر بزرگ سمرقند و بخارا در ازبکستان و بخش های دیگری در ازبکستان امروزی تاجیک هستند و به زبان فارسی با لهجه تاجیکی سحن می گویند. زبان بخش بزرگی از تاجیکها در ازبکستان به مرور به زبان ازبکی تعییر یافته است.