علت سرگیجه چیست؟ چگونه سرگیجه را درمان کنیم؟

اختلالات با منشاء غیر گوش که باعث سرگیجه میشوند

1- قند خون پایین

قند خون پایین از علت‌‌‌‌های سرگیجه است.

2- فشار خون پایین

خون زمانی که در سطح کل بدن جریان دارد، فشاری را به دیوارهی رگها وارد میکند که به آن فشار خون گفته میشود. زمانی که فشار خون افت میکند فرد ممکن است احساس سرگیجه، سبکی سر یا بیحالی را تجربه کند.

3- کم خونی

گلبول‌‌‌‌های قرمز خون، اکسیژن مورد نیاز اندامها و بافت‌‌‌‌های بدن را منتقل میکنند. زمانی که به کمخونی (anemia) مبتلا هستید، بدن مقدار کافی گلبول قرمز نخواهد داشت، یا اینکه این سلولها کار خود را به درستی انجام نخواهند داد. کمبود اکسیژن هم باعث احساس گیجی و بیحالی خواهد شد.

4- سردرد‌‌‌‌های میگرنی

میگرن از دیگر علائم سرگیجه است. سر درد‌‌‌‌های میگرنی (Migraines) از نوع سردرد‌‌‌‌های شدید نبض دار بوده که معمولا چند ساعت تا چند روز به طول میانجامد. علاوه بر سردرد فرد ممکن است علایم دیگری مانند سرگیجه را تجربه کند.

5- داروها

برخی از داروها موجب سرگیجه و بیحالی میشوند و این مسئله جز عوارض جانبی آنها به شمار میرود.

6- ریتم غیر طبیعی قلب

ریتم طبیعی قلب آوای لاب – داب را ایجاد میکند. زمانی که ضربان قلب غیر طبیعی باشد یا به اصطلاح فرد به آریتمی قلبی (arrhythmia) مبتلا باشد. که در این حالت سرگیجه هم میتواند یکی از علائم باشد.

7- سندروم خستگی مزمن

سندروم خستگی مزمن (Chronic fatigue syndrome (CFS)) عارض‌‌‌‌های است که در آن حتی بعد از یک خواب خوب هم احساس خستگی بیش از حد دارد. علایم این سندروم شامل احساس سرگیجه و دشوار بودن حفظ تعادل است.

8- از دست رفتن آب بدن

از دست رفتن آب بدن یا دهیدراته شدن (Dehydration) زمانی اتفاق میافتد که بدن آب و مایعات کافی را دریافت نکند. اگر فرد مقدار کافی آب ننوشد دهیدراته خواهد شد. این واقعا معمولا در فصل‌‌‌‌های گرم سال برای افرادی اتفاق خواهد افتاد که مجبور هستند ساعت‌‌‌‌های طولانی در فضای باز کار یا ورزش کنند. سرگیجه ممکن است در افرادی که آب بدنشان کم میشود نیز رخ دهد.

درمان سرگیجه

بعضی از انواع سرگیجه بدون درمان برطرف میشوند، اما هر گونه مشکل اساسی ممکن است نیاز به پیگیری پزشکی داشته باشد.

به عنوان نمونه، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک برای عفونت باکتریایی یا دارو‌‌‌‌های ضدویروسی برای زونا تجویز کند.

داروهایی در دسترس هستند که میتوانند برخی از علائم را تسکین دهند. این داروها شامل آنتی هیستامینها و ضدتهوع ها به منظور کاهش بیماری حرکت و حالت تهوع هستند. اگر سایر روش‌‌‌‌های درمانی مؤثر نباشد ممکن است عمل جراحی ضروری باشد.

درمان بیماری منییر

پزشک ممکن است برای مبتلایان به منییر، دارو تجویز کند.

رعایت سبک تغذیه :

• محدود کردن نمک و مصرف داروی ادرارآور برای کاهش حجم مایعات
• اجتناب از مصرف کافئین، شکلات، الکل و سیگار کشیدن
• اگر سایر درمانها جواب نداد، عمل جراحی برای رفع فشار کیسه آندولنفاتیک یا برش عصب دهلیزی

توجه: اقدامات احتیاطی که شخص مبتلا به سرگیجه باید رعایت کند

کسی که سرگیجه یا انواع دیگری از گیجی را تجربه میکند، نباید از نردبان استفاده کند و همچنین نباید رانندگی کند. آهسته بلند شدن ممکن است مشکل را کاهش دهد. افراد همچنین باید هنگام نگاه به سمت بالا مراقب باشند و تغییرات ناگهانی در وضعیت سر ایجاد نکنند.

درمان‌‌‌‌های خانگی سرگیجه

اقداماتی وجود دارد که فرد میتواند در خانه برای کمک به برطرف کردن سرگیجه و محدود کردن تأثیر آن بر زندگی روزانه انجام دهد.

تغییر سبک زندگی

مراحل زیر میتواند به کاهش تأثیر سرگیجه کمک کند:

• هنگامی که سرگیجه شما شدید است در یک اتاق آرام و تاریک دراز بکشید
• به محض احساس سرگیجه بنشینید
• اگر میدانید حرکتی معمولاً باعث ایجاد علائم میشود، آن را به آرامی انجام دهید. مانند بلند شدن، نگاه کردن به سمت بالا یا چرخاندن سر
• برای برداشتن چیزی به جای خم شدن بیش از حد، روی زانو بنشینید
• خوابیدن روی دو یا چند بالش
• هنگام برخاستن در شب نور کافی باشد
• اگر سرگیجه بر توانایی شما در راه رفتن یا احساس تعادل تأثیر میگذارد، از عصا برای جلوگیری از افتادن و صدمات جدی استفاده کنید.

دلایل غیر سیستم وستیبولار سرگیجه

منگی و گیجی امکان دارد به طیف گسترده‌ای از مشکلات به ویژه جریان خون و مشکلات قلبی و عروقی مرتبط باشد. دلایل غیر وستیبیولاریِ سرگیجه در زیر ذکر شده‌اند.

• آنوریسم یک نقطه ضعف در دیواره شریان است که به خون اجازه رخنه از دیواره رگ‌ ها را می‌ دهد. آنوریسم یک واقعه فاجعه ‌بار است که اگر شدت بگیرد موجب منگی و گیجی و اختلال هنگامی که راه می‌روید می‌شود.
• آریتمی ،ضربان قبل نامنظم یا غیرطبیعی است که منجربه کاهش جریان خون به مغز می‌شود و حالت غش یا احساس ضعف را ایجاد می‌کند.
• آترواسکلروزیس، سخت شدگی یا باریک‌ شدگی شریان‌های ورتبرال (مهره ای ) است. در افراد مسن تر که فشار خون بالا دارند پلاک درون شریان‌ها جمع می‌شود. این مسئله ورودی شریان‌ها را باریک می‌کند و از جریان مناسب خون جلوگیری به عمل می‌آورد. وراثت یکی از عواملی است که در بروز این مشکل نقش دارد.
• رفلکس سینوس کاروتید در افراد جوان به‌ سرعت کار می‌کند ولی گاهی در سالمندان روند بسیار آهسته‌تری دارد؛ به خصوص افرادی که گردش خون معیوبی دارند. سینوس کاروتید به کاهش جریان خون در شریان کاروتید بسیار حساس است. با یک افت جریان خون، ایجاد رفلکس موجب تنگی رگ‌ های خونی ارگان های پاینی و گشادی رگ‌ ها در سر می‌ شود تا فشار خون در سر طبیعی نگه داشته شود و خون کافی به مغز برسد.
• وجود نقص در دریچه قلب که عموما دریچه آئورت را درگیر می‌ کند که این مشکل موجب تنگی دریچه آئورت می‌ شود و از جریان مناسب خون به مغز جلوگیری می‌ کند.
• کمبود آب در بدن باعث ایجاد سبکی در سر می‌شود و روی چندین سیستم بدن تاثیر می‌گذارد.
• افرادی که به آرتروز شدید پیشرونده ی ستون فقرات مبتلا هستند ، امکان دارد تشکیل خار استخوانی در آن ها گسترش پیدا کند و فشار ناشی از بر روی سرخرگ مهره ایی موجب تداخل در ارسال خون به مغز شود.
• آمبولی در صورت ایجاد لخته خون در اطراف دریچه‌ای از قلب که به درستی کار نمی کند یا با آرتریت به سمت مغز فرستاده شده‌ است ایجاد می‌ شود و موجب سکته مغزی خواهد شد. از جمله اثرات سکته مغزی منگی و گیجی موقت است. البته اگر آمبولی به سمت سیستم وستیبولار حرکت کند سرگیجه‌ های شدیدتری را ایجاد خواهد کرد.
• حمله قلبی به ندرت ممکن است موجب ایجاد منگی و گیجی شود اگر این مشکل بروز کند علت آن کاهش جریان خون به مغز است.
• هایپرونتیلیشن (Hyperventilation ) ،در طی تنفس سریع و مکرر میزان کربن دی اکسید خروجی از بدن بیش از حالت طبیعی خواهد بود. زمانی که این اتفاق می افتد مقدار کربن دی اکسید خون کاهش پیدا می‌ کند و در عملکرد سلول ‌های مغزی اختلال ایجاد خواهد کرد که یکی از علائم آن منگی و گیجی موقت است.
• عوارض دارویی ؛ برخی از دارو های خاص از جمله انواع با نسخه یا بدون نسخه ممکن است موجب ایجاد گیجی و منگی موقت شود.
• اختلالات سیستم عصبی مانند نوروپاتی محیطی( کاهش عملکرد اعصاب در پاها منجر می ‌شود) و بیماری مولتیپل اسکلروز(MS ) ممکن است موجب عدم تعادل و منگی ‌شود.
• افت فشار خون ارتواستاتیک ( Orthostatic hypotension ) که در افراد مسن تربه خصوص آن هایی که با دیابت و مشکلات گردش خون درگیر هستند شایع است،دیده می شود .در افرادیکه فشار خون پایینی دارند و گردش خون در بخش های پایینی بدن کم است، هنگامی که فرد در حالت نشسته یا خوابیده قرار دارد و خیلی سریع برمی‌خیزد منگی و گیجی یا احساس ضعف رخ می ‌دهد ولی در ادامه بدن به طور طبیعی با تغییر موقعیت سازگار می ‌شود. با این حال زمانی که مشکلات جریان خون در این مکانیسم مداخله می‌ کنند ،این علائم ایجاد می شود.
• آستئوآرتریت یک بیماری مفصلی است که دهانه مهره‌ های گردن که رگ های خونی در آن قرار دارند را باریک می‌ کند. انسداد مهره ‌های گردنی بر ارسال جریان خون مناسب به مغز و ساقه مغز که اطلاعات تعادلی را کنترل می‌ کند تاثیر می ‌گذارد. این مسئله موجب منگی و گیجی و احساس سبکی در سر می ‌شود. این وضعیت به اصطلاح نارسایی پایه ایی مهره ای ( vertebral basilar insufficiency ( گفته می ‌شود. اگر این تنگ شدگی در این شریان اتفاق بیافتد دیگر شریان ‌ها تدریجا و طی زمان بزرگ می‌ شوند و در عملکرد دیگر رگ ‌های خونی مداخله می ‌کند. این رویداد که گسترش گردش خون جانبی نامیده‌ می ‌شود در صورت باریکی ناگهانی شریان (به عنوان مثال اگر آمبولی کاملا جریان خون را قطع کند) رخ نمی‌ دهد( فرآیند تدریجی است ). در چنین ممکن است ، مرگ در اثر سکته بروز کند.
• استرس، تنش عصبی یا خستگی ممکن است عملکرد ساقه مغز را تحت تاثیر قراردهد و به کاهش اتوماتیک رفلکس کنترل تعادل منجر شود. این مسئله سطح فعالیت قشر مغز را افزایش می ‌دهد که به حفظ تعادل از طریق کنترل ارادی حرکت عضلات کمک کند. این فرآیند امکان دارد موجب احساس سبکی در سر و عدم ثبات و تعادل شود.
• وجود یک تومور امکان دارد در عملکرد ساقه مغز، مخچه (مرکز هماهنگی مغز) یا بخشی از قشر مغز که حرکات عضلانی ارادی را کنترل می‌ کند تداخل ایجاد خواهد کرد.
• سندرم وازوواگال (Vasovagal syndrome ) یک پاسخ در سیستم عصبی است که باعث نابودی ناگهانی تن عضلانی در رگ های خونی محیطی می شود.
• اختلالات بینایی ممکن است در مواردی رخ دهد که شخص از نسخه عینک جدید یا بیوفوکال  (عینک دو کانونه ) استفاده کند یا مبتلا به آب مروارید باشد.
• فشار خون داخل جمجمه وقتی اتفاق می افتد که فشار مایع مغزی نخاعی (CSF) بیش از حد باشد.

منگی ( Dizziness)

احساس سبکی در سر، ضعف، بی حسی وعدم ثبات به معنی منگی و گیجی است. این حالت دوران یا چرخش در سر را شامل نمی ‌شود.

سرگیجه ( Vertigo)

احساس حرکت یا چرخش در سر خود یا در اشیا اطراف.

عدم تعادل

ناپایداری، عدم تعادل یا از دست دادن آن که اغلب با عدم آگاهی ازموقعیت‌ همراه است.

عدم ‌آگاهی از موقعیت محیطی

حسی که در آن شخص نسبت به موقعیت افقی یا عمودی بدن خود بی اطلاع می‌ شود.

منگی که به دلیل اختلال سیستم وستیبولار به وجود بیاید

بدن انسان  تعادل خود را به کمک اطلاعاتی حسی که از سیستم های زیر دریافت می ‌شود حفظ می‌ کند:

• بینایی
• گیرنده‌ های حرکتی (حسگرهای لمسی در کف پا، تنه و ستون فقرات وجود دارند)
• سیستم وستیبولار (گوش داخلی)

اطلاعات حسی که از این سه سیستم جمع‌ آوری می‌ شوند،در ساقه مغز گردآوری و پردازش می‌ شوند. در پاسخ  نیز ، فیدبک مناسب به چشم ‌ها برای حفظ ثبات دید و ماهیچه ها  جهت حفظ تعادل و وضعیت بدن فرستاده می شود.

مشکلات خاص سیستم وستیبولار

اختلال عملکرد سیستم وستیبولار در اغلب اوقات از جراحت سر، افزایش سن و عفونت ویروسی ایجاد می شود. همچنین دیگر بیماری‌ها ، ژنتیک و فاکتورهای محیطی ممکن است علت اصلی این مشکل باشند یا در تشدید آن مشارکت کنند. دلایل سرگیجه که به اختلال عملکرد سیستم وستیبولار مرتبط است در ادامه لیست شده ‌اند:

• شوانومای وستیبولار که به عنوان نورومای آکوستیکی نیز شناخته می ‌شود یک تومور خوش‌ خیم است که روی عصب دهلیزی رشد می کند.
• بیماری خود ایمنی گوش زمانی اتفاق می افتد که قابلیت‌های دفاعی و عملکرد نادرست سیستم ایمنی بدن به سلول ‌هایی که در گوش هستند آسیب می‌رساند. تشخیص ‌های خاص شامل مواردی همچون سندرم کوگان (Cogan’s syndrome )، گرانولوماتوز وگنر(Wegener’s granulomatosis )، لوپوس سیستمیک (systemic lupus )، سندرم سوژرن (Sjogren’s syndrome ) و ورم مفاصل (rheumatoid arthritis ) می‌شود.
• سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم ( BPPV ) بر اثرکنده شدن اتوکنیا ها از جای خود وجمع شدن آنها دربخشی از گوش داخلی حاصل می‌گردد. BPPV معمولا در اثر جراحت یا ضربه به سر یا تخریب سلول ‌های مویی داخل گوش در اثر فرآیند طبیعی افزایش سن رخ می ‌دهد.
• سرگیجه گردنی نوعی از سرگیجه یا عدم تعادل را ایجاد می کند که از درد گردن و مواردی همچون ضربه یا آسیب ، آرتریت گردن یا دیگر عوامل منشا می‌ شود.
• کلستاتوما، رشد بی رویه ی پوست ناحیه ی گوش میانی که در پشت پرده صماخ است،می باشد. این بخش به ناحیه جمجمه و گوش داخلی تجاوز می کند و تخریب زیادی را ایجاد خواهد کرد.
• بزرگ شدگی محل کانال‌های وستیبولار با مایعات اندولنفاتیک که به کیسه اندولنفاتیک متصل است. در این حالت عملکرد مجرا و کیسه آندولنف ، زمانی که کانال‌ ها بزرگ ‌تر از اندازه طبیعی خود باشند مختل می‌شود.
• لابیرنتیتیت و نوریت وستیبولار التهاباتی هستند که از عفونت ویروسی ناشی می‌ شوند و به شنوایی و عملکرد سیستم وستیبولار آسیب می ‌رساند و یا ممکن است تنها عملکرد سیستم وستیبولار را مختل کند که تحت نام نوریت وستیولار شناخته می ‌شود.
• سندرم مال دو دبرکمان ( Mal de débarquement ) احساسی لرزش یا حرکتی که بعد از یک سفر دریایی یا دیگر انواع سفر ایجاد می‌شود.
• بیماری منییر یا تجمع مایع اندولنف اولیه به دلیل نقص در مقدار، ترکیب یا فشار اندولنف (یکی از مایعات موجود در گوش) ایجاد می شود که بیماری پیش رونده است.
• میگرن همراه با سرگیجه ، که ممکن است با سردرد و نشانه‌ های دیگر وستیبولار همچون سرگیجه عدم تحمل حرکت، دوران سر خودبه خودی، حساسیت به نور و صدا، وزوز گوش، عدم تعادل و عدم موقعیت آگاهی محیطی همراه باشد.
• اوتیت مدیا یک عفونت باکتریایی در گوش میانی است و مننژیت نوعی عفونت باکتریایی در مغز است که امکان دارد به گوش داخلی نیز گسترش پیدا کند.
• اوتوسکلروز، وضعیتی که استخوان ها در آن در وضعیتی قرار می گیرند که منجر به کاهش شنوایی می‌شوند و در گذر زمان به ناحیه گوشه داخلی تجاوز می‌کند.
• سمیت گوش ( Ototoxicity ) به علت تاثیری که داروهای شیمیایی ایجاد می‌کنند ، به وجود می‌آید که موجب آسیب به سلول های مویی اعصاب گوش داخلی یا عصب دهلیزی – حلزونی می شود.
• فیستول پری لنف ایجاد پارگی یا نشت دراثر جراحت یا ضربه درغشای دریچه گرد یا بیضی، که پوسته ایی نازک و کوچک جهت جداسازی گوش میانی از مایعات گوش داخلی است.
• ترشح کانال فوقانی ( Superior canal dehiscence ) یک بازشدگی در استخوان در برگیرنده ی مجاری نیم دایره‌ای در داخل گوش داخلی است.
• هیدروپس اندولنف ثانویه که به معنی ناهنجاری در کمیت، موقعیت و فشار مایع آندولنف است.
• فشار عروقی عصب دهلیزی یک ناراحتی در بخش وستیبولار است که در اثر فشاری که رگ‌های خونی به عصب دهلیزی- حلزونی وارد می‌کند ایجاد می‌شود.

دلایل شایع دوران سر شامل سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش خیم (BPPV)، عفونت ، بیماری منیر و میگرن است.

• سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش خیم (BPPV). این وضعیت شایع‌ترین علت دَوران سر است که احساس کوتاه اما شدید چرخش یا حرکت شما را ایجاد می‌کند. این دوره‌های دوران سر با تغییر سریع در حرکت سر، مانند وارد شدن ضربه به سر ایجاد می‌شوند.
• عفونت. عفونت ویروسی عصب دهلیزی که به آن نوریت دهلیزی گفته می‌شود، می‌تواند باعث دوران سر شدید و مداوم شود.
• بیماری منیر. هنگامی که مایعات اضافه در گوش داخلی جمع شود، نتیجه آن دوره‌های ناگهانی دوران سر است که چندین ساعت به طول می‌انجامد.
• میگرن. دوران سر ناشی از میگرن که می‌تواند چند دقیقه تا چندین ساعت به طول بیانجامد.

اگرچه ممکن است دوران سر مزمن پروکسیسم آزار دهنده باشد، اما به ندرت جدی است مگر آن که خطر افتادن را افزایش دهد.

ممکن است علائم شامل موارد زیر باشند:

• سرگیجه
• احساس حرکت یا چرخش محیط اطراف
• از دست دادن تعادل یا بی‌ثباتی
• حالت تهوع
• استفراغ

آیا استرس می‌تواند باعث سرگیجه شود؟

دکتر دیمیتار مارینوف می‌گوید: «استرس می‌تواند باعث بدتر شدن دوران سر شود اما به خودی خود باعث ایجاد این موقعیت نمی‌شود.  با این حال استرس شدید می‌تواند عوامل خطر سکته را افزایش دهد که این امر منجر به دوران سر می‌شود.»

علائم

ایلان دانان کارشناس ارشد MD می‌گوید: «شایع‌ترین عارضه اصلی دوران سر که باعث شکایت بیماران می‌شود، چرخش سر است که عموماً با حرکت سر بدتر می‌شود. این وضعیت اغلب توسط بیماران به صورت احساس گردش سر توصیف می‌شود در حالی که به نظر می‌رسد اتاق یا اجسام دیگر در اطراف آن‌ها حرکت می‌کنند.

علائم دوران سر عبارتند از:

• افزایش تعریق
• حالت تهوع
• استفراغ