عوارض و علایم اعتیاد به مواد استنشاقی

عوارض و علایم اعتیاد به مواد استنشاقی   بیشتر افرادی که به استفاده از مواد روی می آورند در سن  نوجوانی (15 الی 18) می باشند و حدود80 درصد ان را مردان تشکیل می دهند. طبق تحقیقات انجام شده، هرگونه هیدروکربن فرار استنشاقی می تواند موجب مرگ ناگهانی بر اثر بی نظمی شدید فعالیت قلب، ناهنجاری الکتروسیتی یا کمبود اکسیژن شود.   تاریخچه ی مواد فرار (استنشاقی) به 1400 سال قبل از میلاد مسیح یعنی در زمان یونان قدیم باز می گردد که افراد برای کاهش فشار روانی، از این روش کمک می گرفتند. نیتروس اکسید(N2O) معروف به گاز خنده، توسط دانشمندی انگلیسی به نام جوزف پریستلی  در سال 1776 کشف شد. این گاز حاصل حرارت دادن آلومینیوم نیترات است. در ادامه به روند پیشرفت مواد استنشاقی و تبدیل به آنچه که امروز هستند می پردازیم:   در سال 1884 در امریکا، یک دانشجوی پزشکی به نام گاردنر کلوتون به ارائه نمایش اثرات شادی اور نیتروس اکسید پرداخت. در این جلسه دندان پزشکی به نام هوراس ولز حضور داشت، وی به طور تصادفی متوجه شد یکی از حضار، نیتروس اکسید استنشاق کرده و بااینکه زمین خورده و پایش زخمی شده اما دردی را احساس نمی کند!   ولز روز بعد، پس از استنشاق نیتروس اکسید از یکی از همکارانش خواست که دندان عقلش را بکشد.او درد ناشی از دندان در اوردن را به اندازه ی درد یک سوزن توصیف کرد.بدین ترتیب هوراس ولز «داروی بیهوشی» را کشف کرد. سپس در سال 1833 کلروفرم کشف شد.خوشبختانه اثرات سمی آن به عنوان بیهوش کننده قبل از استفاده عمومی ثابت شد.   در ادامه دی اتیل اتر برای اولین بار توسط مورها وارد اسپانیا شد.یکی از شیمی دانان اسپانیایی به نام ریموندوس لیلیوس خاصیت اتر را از مور ها یاد گرفت و پس از ان تا مدت ها برای درمان بیماری هایی از قبیل درد های زمان قاعدگی، گوش درد و دندان درد، سنگ کلیه و کیسه صفرا استفاده شد.   در 1848 یکی از جراحان بیمارستان عمومی ماساچوست به نام ویلیام توماس گرین مورتون، با استفاده از اتر توده ای را از گردن یک بیمار بیرون اورد.این روز در تاریخ پزشکی به نام « روز اتر» مشهور است.   به مواد شیمیایی که قابلیت تبخیر و استشمام بو آن از طریق بینی ودهان( تنفس) وجود دارد مواد استنشاقی می گویند. این مواد پس از ورود به ریه ها به خون و مغز جریان می یابند ومنجر به بروز اثرات روان گردانی در فرد مصرف کننده می شوند. تغییراتی که در رفتار روانی ایجاد می شوند شامل پرخاشگری، اختلال شخصیتی و عملکردی،تهاجم، بی تفاوتی و... است.   درحقیقت این مواد هیدروکربن های فرار هستند از جمله آن ها می توان به بنزین، بوتان، تولوئن، دی کلرومتان، تری کلرواتان، متیل بوتیل کتون و n-هگزان ها اشاره کرد.   به مواد استنشاقی، داروی دروازه ای نیز می گویند. درحقیقت این دارو ها موادی هستند که احتمال سو مصرف و روی اوردن به مواد سنگین تر از قبیل هرویین، شیشه، کوکایین و ... را افزایش می دهند.   مواد فرار و یا همان استنشاقی به موارد زیر تقسیم می شوند:   حلال های صنعتی و خانگی از قبیل تولوئن، اتیل استات، متیلن کلراید، چسب های مایع یا سریش ، پاک کننده هاو رقیق کننده های رنگ و واکس، تینر نقاشی، غلط گیر، لکه زداها، مواد محترقه( بوتان و پروپان)، گریس، مایع ماژیک ها، تمیز کننده های وسایل الکترونیکی مثل کامپیوتر از جمله این دسته از مواد استنشاقی هستند.     گازهای استفاده شده در محصولات خانگی یا تجاری مانند گاز فندک با بو( بوتان و پروپان)، بنزین ، گازوئیل، گاز های سرد کننده و گاز های بی حس کننده شامل کلروفروم، اتر،نیتروژن مونوکسید یا گاز خنده آور از جمله مواد استنشاقی هستند.   مواد شیمیایی ( هرنوع هیدروکربن) که در ساخت مواد تمیزکننده، خوشبوکننده، پاک کننده های مخصوص نوار ویدئو، عطرهای مایع، براق کننده چرم استفاده می شود.   استنشاق از راه دهان (huffing ) و بینی (sniffing،snorting) به گونه ای که ماده بتواند وارد ریه های فرد شود، صورت می گیرد. دیگر راه های مصرف مواد استنشاقی: • درمواردی ممکن است مستقیما از ظرف حاوی مواد حلال استفاده شود. • اسپری کردن مستقیم داخل دهان و بینی • گذاشتن کیسه پلاستیکی دارای مواد یا پاکت کاغذی بر دهان و بینی و یا حتی پارچه ی آغشته به مواد.   اثرات مواد معمولا تا چند دقیقه پس از مصرف ظاهر می شود و میزان تاثیرگذاری مواد استشمام شده به نوع و مقدار ان بستگی دارد. مواد استنشاقی طی 4 الی 10 ساعت تا پس از مصرف قابل شناسایی هستند.   نکته حائز اهمیت ان است که بسیاری از علائم ذکر شده با علائم مصرف سایر مواد مشترک هستند، در هر صورت والدین باید هشیار باشند تا نوجوانشان مرتکب این خطای غیرقابل جبران نشود. علائم مصرف مواد استنشاقی شامل موارد زیر است: • ضعف عمومی عضلات بدن • سردرد های شدید • خون دماغ شدن • لاغری بیش از حد و بی اشتهایی • تنگی نفس • چشمان اشک ریز، قرمز و خیسی مکرر • اختلال در تکلم و به زبان آوردن کلمات بی ربط • کندی روانی حرکتی • سرگیجه • تغییر در روند الگو خواب • ایجاد اختلال در دید به صورت دو بینی و تاربینی • از دست دادن تعادل در راه رفتن • حرکت غیر عادی کره چشم یا نیستاگموس  • تحریک پوست در نواحی دهان و بینی • بی تفاوتی و بی اعتنایی به مسائل در اکثر موارد، افراد مبتلا به اسهال شده و اشتهای خود را از دست می دهند. علائم سرماخوردگی از قبیل سرفه، آبریزش بینی و عفونت تنفسی تا مدت ها در بدنشان باقی می ماند.      مصرف این نوع مواد خطرات بسیار زیادی به همراه دارد. برای توضیح ساده تر آن ها را به چند دسته مختلف تقسیم کرده ایم:   • سندرم مرگ ناشی از استشمام و مت هموگلوبینمی   • خفگی، سوانح، آتش سوزی و ...   • سرطان کبد   • آسیب به عضله قلب( کاردیومیوپاتی) و آسیب به سیستم اعصاب که باعث زوال عقل می شود.   • هماتولوژیک: کم خونی آپلاستیک   • درگیر شدن کلیه و ابتلای آن به نفروز، نفریت و یا نکروزتوبولر   • اختلال پسیکوتیک: هذیان و توهم که رایج ترین ان اختلال در بینایی است؛ معمولا نیز یک ماه پس از نشئگی یا ترک ایجاد می شوند.   • زوال تدریجی عقل: در این مورد باید سابقه ی ضربه به سر و وابستگی به الکل را مد نظر داشت.   • اختلال حافظه با علائم از دست دادن قدرت تکلم (آفازی)، از دست دادن قدرت استفاده از اشیا (آپراکسی) و عدم تشخیص اشیا (آگنوزی) همراه است.   • خلق پایین و کاهش علاقه مندی و لذت ها و یا خلق بالا و تحریک پذیر، احتمال اقدام به خودکشی با مصرف مواد     مطالعات انجام شده بر حیوانات و انسان ها بیانگر آن است که مواد استنشاقی پس از مصرف وارد ریه ها شده و به مغز می رسد سپس غلاف موجود در سلول های عصبی که میلین نام دارد، را از بین می برد.   با از بین رفتن میلین، سلول های عصبی از بین می روند و روند انتقال پیام به مغز مختل می شود سپس فرد دچار علائمی مثل علائم بیماری ام اس (اختلال در راه رفتن، خم شدن، عدم تمرکز) می گردد. علاوه بر این، به سلول های عصبی مغز به نام هیپوکامپ در اثر استشمام مواد مصرفی آسیب وارد می شود، زیرا اکسیژن کافی را دریافت نمی کنند.   آسیب دیدن سلول های عصبی در قشر مخ بر توانایی حل مسئله تاثیر منفی می گذارد.همچنین، وظیفه هیپوکامپ کنترل اعمال مربوط به حافظه است پس فردی که به طور مداوم از این مواد استفاده می کند ممکن است در مرور خاطرات و حتی یادگیری چیزهای بسیار ساده دچار اختلال شود.   استشمام بنزین و گازوئیل موجب اختلال در عملکرد مخچه که به صورت ناتوانی در انجام حرکات ظریف و نقص در راه رفتن، اختلال تمرکز و حافظه ظاهر می شود.   بعضی از عفونتهای ویروسی و مواد شیمیایی با  تاثیرگذاشتن بر سلول های مغزی موجب انسفالوپاتی می شوند که استنشاق بنزین دارای سرب یکی از عوامل این عارضه است. بیماران انسفالوپاتی به صورت اورژانسی بستری می شوند و در اکثر مواقع نیازمند مراقبت های ویژه(ICU) هستند. اگر درمان این عارضه موفق باشد علائم حاد ان از بین می رود اما علائم آتاکسی،نیستاگموس و رفلکس های وتری همچنان باقی می مانند.   از عوارض انسفالوپاتی می توان به موارد زیر اشاره کرد: • لرزش دست • حرکات رفت و برگشتی  چشم • کاهش سطح هوشیاری • اختلال در راه رفتن • کاهش حافظه • اختلال توجه • تشنج • کما • رفلکس های وتری غیرطبیعی   در حقیقت اثر بیرونی این قبیل مواد ها دوام بسیاری ندارد و طی 5 الی 45 دقیقه پس از مصرف از بین می رود؛ که متاثر از نوع و میزان مصرف ان است. در اغلب مواقع نوعی ماده شیمیایی وجود دارد که بعضی از انها بلافاصله با نفس کشیدن و بازدم از ریه خارج می شود.اما میزان موادی که از ریه دغع می شود تنها یک پنجم مواد است و باقی مواد به کمک کبد متابولیزه شده و جذب بدن می شوند بنابراین می تواند مدت زمان زیادی در بدن باقی بماند. مواد استشمام شده به مدت 4 الی 10 ساعت پس از مصرف، در خون فرد مصرف کننده قابل تشخیص است.   مدت زمان سم زدایی، با در نظرگرفتن نوع مواد، الگوی مصرف و از همه مهمتر مدت زمان مصرف صورت می گیرد که تحت نظر یک تیم درمانی شامل روان پزشک، روان شناس و مددکار اجتماعی است. برای این منظور،جلسات روانکاوی اعتیاد ، خدمات روانشناسی و مشاوره و درمان شناختی رفتاری ترتیب داده می شود تا فرد مذکور بتواند مشکلات خود را با درمانگر، خانواده و.. در میان بگذارد.   خوشبختانه علائم ترک مواد استشمام شده خفیفتر از سایر موارد است؛ این امر ناشی از گذرا بودن سو مصرف و مدت زمان طولانی برای ایجاد وابستگی است که علائم آن شامل احساس سرما، احساس درد در ناحیه شکم و گرفتگی، لرزش بدن، سردرد و توهمات است.   ایا مصرف این مواد روی بارداری تاثیر می گذارد؟  ماده ی اصلی سازنده ی موادهای استنشاقی تولوئن و تری کلرواتلین است که می تواند منجر به کاهش وزن نوزاد، ناهنجاری های اسکلتی ، تاخیر در رشد عصبی رفتاری و عقب ماندگی ذهنی شود.     مصرف مواد استنشاقی چه تاثیری بر کارکرد جنسی دارد؟ از جمله مواردی که توسط آقایان با هدف افزایش میل و کارکرد جنسی مورد استفاده قرار می گیرند، نیتریت ها هستند. مصرف این مواد با برقرار کردن رابطه های ناایمن شانس ابتلا به ایدز و هپاتیت را افزایش می دهد. به طور کلی نیتریت سیستم ایمنی بدن را ضعیف می کند و به مکانیسم دفاعی بدن آسیب می رساند، به همین دلیل بدن فرد در برابر هجوم انواع بیماری بسیار اسیب پذیر می شود.   باید به مصرف کننده یادآوری کرد که هیچ راه حل مطمئنی برای استفاده از مواد استنشاقی وجود ندارد و اطلاعات کافی در این زمینه را به او ارائه داد. کمک های حرفه ای به روند بهبودی کمک می کنند. همچنین باید او را مطمئن کرد که علائم ولع برای مصرف مجدد پس از 24 ساعت پس از قطع مصرف مرتفع خواهد شد. گاهی افراد از کیسه های پلاستیکی استفاده می کنند که اگر هوشیاری خود را از دست بدهند احتمال خفگی فرد وجود دارد.   گردآوری : بخش سلامت بیتوته   بیتوته #سلامت