خانه ارزان کمیاب است هر چیز کمیاب گران است پس خانه ارزان ...
خانه ارزان، کمیاب است. هر چیز کمیاب گران است. پس خانه ارزان گران است.
این تناقض گویی که ارزان، گران است چگونه قابل توجیه است؟
استعمال یک لفظ در یک متن با معانی گوناگون، بدون توجه به تعداد معانی آن، به طوری که باعث یک نتیجه‌گیری غلط در استدلال شود.
یک مثال معروف در این زمینه: سعادت غایت زندگی انسان است. غایت زندگی انسان مرگ است. بنابراین، سعادت انسان همان مرگ اوست.
الفاظی که در معنی مشترک بکار رفته‌اند: غایت و زندگی
مقدمه اول: کلمه غایت به معنی هدف کلمه زندگی به معنی اعم از این جهان و جهان بعد از مرگ
مقدمه دوم: کلمه غایت به معنی آخر و پایان؛ کلمه زندگی به معنی صرفا این جهان
چنانکه مشاهده می‌کنید نتیجه گیری بدون توجه به تعدد معانی این دو کلمه انجام شده است، به همین دلیل دچار #مغالطه خواهیم شد.
این تناقض گویی که ارزان، گران است چگونه قابل توجیه است؟ به نظر می رسد مقدمات از صحت و استحکام کامل برخوردارند و هیچ اشکالی به استدلال وارد نیست، اما نتیجه آن تناقض آمیز است. علی رغم این که این استدلال در اینجا صراحتاً به عنوان نمونه و مثالی برای مغالطه اشتراک لفظ مطرح شده، در عین حال، بسیاری از افراد نمی توانند اختلاف بسیار دقیق بیان دو معنای «کمیاب» در مقدمه اول و دوم را تشخیص دهند.
چند مثال برای اشتراک اسم و صفت
– او و همسرش پنج سال اختلاف داشتند. (اختلاف: تفاوت؛ مشاجره)
– حمید دوست بیست ساله من است. (بیست ساله: برای مدت بیست سال؛ دارای سن بیست سال)
چند مثال برای اشتراک فعلی
او چند غزل سعدی را خوب و بی اشکال خواند. (خواندن: قرائت کردن؛ اعلام کردن)
– آنها از ما چند عکس گرفتند. (عکس گرفتن: دریافت کردن عکس؛ عکس انداختن)
– اگر دادگاه هم بگذارد، من پا روی حق نخواهم گذاشت. ( گذاشتن: اجازه دادن؛ قرار دادن)
چند مثال برای اشتراک حرف
دهمین و آخرین فصل کتاب درباره عبادت است. (و: عطف (با)؛ بیان (یعنی))
با وجود امثال شما وضع دانشگاه اصلاح نمی شود. (با: علی رغم ؛ در صورت)
او عمری با ریا و خودخواهی مبارزه کرد. (با : پیشوند؛ حرف اضافه برای تعدیه)
نکته دیگر درباره این مغالطه این است که بسیاری از منطق دانان آن را مغالطه اشتراک اسم نامیده اند، اما چنانکه ملاحظه شد ما آن را مغالطه اشتراک لفظ نامیدیم، زیرا علاوه بر اشتراک اسم، «اشتراک فعل» و حتی «اشتراک حرف» را نیز در بر میگیرد و تعدد معانی هر یک می تواند موجب ارتکاب مغالطه شود.
اینستاگرام دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی
این تناقض گویی که ارزان، گران است چگونه قابل توجیه است؟
استعمال یک لفظ در یک متن با معانی گوناگون، بدون توجه به تعداد معانی آن، به طوری که باعث یک نتیجه‌گیری غلط در استدلال شود.
یک مثال معروف در این زمینه: سعادت غایت زندگی انسان است. غایت زندگی انسان مرگ است. بنابراین، سعادت انسان همان مرگ اوست.
الفاظی که در معنی مشترک بکار رفته‌اند: غایت و زندگی
مقدمه اول: کلمه غایت به معنی هدف کلمه زندگی به معنی اعم از این جهان و جهان بعد از مرگ
مقدمه دوم: کلمه غایت به معنی آخر و پایان؛ کلمه زندگی به معنی صرفا این جهان
چنانکه مشاهده می‌کنید نتیجه گیری بدون توجه به تعدد معانی این دو کلمه انجام شده است، به همین دلیل دچار #مغالطه خواهیم شد.
این تناقض گویی که ارزان، گران است چگونه قابل توجیه است؟ به نظر می رسد مقدمات از صحت و استحکام کامل برخوردارند و هیچ اشکالی به استدلال وارد نیست، اما نتیجه آن تناقض آمیز است. علی رغم این که این استدلال در اینجا صراحتاً به عنوان نمونه و مثالی برای مغالطه اشتراک لفظ مطرح شده، در عین حال، بسیاری از افراد نمی توانند اختلاف بسیار دقیق بیان دو معنای «کمیاب» در مقدمه اول و دوم را تشخیص دهند.
چند مثال برای اشتراک اسم و صفت
– او و همسرش پنج سال اختلاف داشتند. (اختلاف: تفاوت؛ مشاجره)
– حمید دوست بیست ساله من است. (بیست ساله: برای مدت بیست سال؛ دارای سن بیست سال)
چند مثال برای اشتراک فعلی
او چند غزل سعدی را خوب و بی اشکال خواند. (خواندن: قرائت کردن؛ اعلام کردن)
– آنها از ما چند عکس گرفتند. (عکس گرفتن: دریافت کردن عکس؛ عکس انداختن)
– اگر دادگاه هم بگذارد، من پا روی حق نخواهم گذاشت. ( گذاشتن: اجازه دادن؛ قرار دادن)
چند مثال برای اشتراک حرف
دهمین و آخرین فصل کتاب درباره عبادت است. (و: عطف (با)؛ بیان (یعنی))
با وجود امثال شما وضع دانشگاه اصلاح نمی شود. (با: علی رغم ؛ در صورت)
او عمری با ریا و خودخواهی مبارزه کرد. (با : پیشوند؛ حرف اضافه برای تعدیه)
نکته دیگر درباره این مغالطه این است که بسیاری از منطق دانان آن را مغالطه اشتراک اسم نامیده اند، اما چنانکه ملاحظه شد ما آن را مغالطه اشتراک لفظ نامیدیم، زیرا علاوه بر اشتراک اسم، «اشتراک فعل» و حتی «اشتراک حرف» را نیز در بر میگیرد و تعدد معانی هر یک می تواند موجب ارتکاب مغالطه شود.
اینستاگرام دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی
