سیاستمدار و چلوکباب مجانی
سیاستمدار و چلوکباب مجانی
ساعت 24 - اولین اصلی که در درس اصول علم اقتصاد داده‌می‌شود این است که در اقتصاد چلوکباب مجانی نداریم. اگر همین یک اصل را سیاست‌مدارن ایران پس از گذشت یکصدوپنجاه سال از ورود مباحث مدرن به ایران و چهل سال پس از انقلاب اسلامی فراگرفته بودند، وضعیت اقتصادی مردم بسیار بهتر از این بود که هست.
همه چلوکباب‌هایی؛ بخوانید سیاست‌های توزیع پول و خدمات مجانی که سیاست‌مداران برای اخذ رای و جلب توجه مردم طرح می‌کنند؛ فارغ از کیفیت و بهداشت چلوکباب‌های توزیعی که ممکن است آلوده و فاسد باشند، هزینه‌اش را از جیب مردم می‌دهند و هیچ ناهار مجانی‌ای وجود ندارد.
امروز (27/8/1399) دومین جلسه درس اصول علم اقتصاد را داشتم و بحث همین بود که در اقتصاد ناهار مجانی وجود ندارد. ترم جدید دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه تهران از هفته‌ی پیش آغاز شده‌است. از قضا امروز پس از چند سال میل‌ام کشید که مذاکرات مجلس شورای اسلامی را مستقیم گوش کنم. از ساعت 10:20 تا اذان ظهر مذاکرات را گوش کردم. آقای نماینده‌ای می‌گفت که چگونه است جوانان و دانشجویان و دانشمندان ایران می‌توانند زیردریایی، موشک، هواپیمای و میمون به فضا ارسال کنند ولی، نمی‌توانند ماشین تولید کنند. این نیست جز بی‌عرضگی دولت. و با صدای غرّا در ذمّ و بی‌کفایتی دولت سخن می‌گفت و گریبان برای مردم چاک می‌کرد که چگونه از حقوق ابتدایی‌شان محروم شده‌اند.
عجب مغلطه‌ای! به همین سادگی این آقا تفاوت بین فضا، فرایند، و اصول حاکم بر تولید صنایع محرمانه و نظامی که در آنها تولید کننده، خریدار و تامین کننده‌ی مالی یکی‌است را با تولید کالاهای تجاری در بازارهای رقابتی که در آنها نهاده‌های تولیدی فرایندهای رقابتی تامین و تولیدکننده، خریدار و تامین کننده‌ی مالی اشخاص متعدد و با اهداف متفاوت هستند را نادیده می‌گیرد و در نهایت حکم به بطلان سیاست‌های رقیب و حقانیت خود می‌دهد. آشکار است که هزینه و فایده تولید صنایع نظامی با معیارهای دفاعی و امنیت ملی سنجیده می‌شوند و نه سود اقتصادی. بنابراین، مقایسه صنایع نظامی با صنایع عادی، از اساس قیاس بی‌ارتباطی است.
شایسته است به منطق این آقا و امثال او یک بار دیگر با دقت توجه کنیم. ایشان نمی‌گوید که تمام این وضعیت ناکارآمدی اقتصادی نتیجه "سیاست‌های عمومی" سترون و ضدتولیدی است که او و امثال او بر این ملت تحمیل کرده و خام‌ترین و غیر بهداشتی‌ترین چلوکبابی است که آنان درظرف یکبار مصرفِ غیرِشفاف بسته‌بندی کرده و به زور به‌خورد مردم می‌دهند. او نمی‌گوید که خریدار آن خدمات و فناوری‌های به‌ظاهر پیش‌رفته پرتاب موشک به فضا و تولیداتی از آن دست، دولت بوده و طی فرایندی تولید شده‌اند که هزینه جزءجزء آنها از جیب مرم پرداخت شده و هیچ‌کدام مجانی تولید نشده‌اند و هیچ خریداری هم جز دولت ندارند. مردم اثر سودمندی آنها را تا کنون در زندگی خود ندیده‌اند و معلوم هم نیست که در آینده چه فایده‌ای برای آنها خواهد داشت. از آن تولیدات تنها دود کبابش نصیب مردم شده و چلوکباب‌اش برای دیگران بوده‌است.
بازگردیم به خودرو و تولیدهایی چون آن. برای خودرو مردم باید دست در جیب خودشان بکنند و آن را بخرند. وقتی مردم دست در جیبشان می‌کنند می‌بینند، قبلا جیبشان بر اثر سیاست‌های عمومی غلط؛ بخوانید تحمیل هزینه‌ی چلوکباب‌های خام و فاسدشده سوراخ شده و چیزی از موجودی ته‌اش باقی نمانده که توانایی خرید داشته باشند. از آن گذشته بر اثر تداوم تورم‌های بالا، از آنان قیمتی در خواست می‌شود که توانایی پرداخت آن را ندارند. و وقتی که می‌بینند دیگران می‌توانند به خودرویی با کیفیت بهتر، ایمنی بالاتر و قیمتی پایین‌تر دسترسی داشته باشند ولی، عده‌ای مانع دسترسی آنها می‌شوند، بر فرصتی که از دستشان گرفته‌شده حسرت می‌خورند و حس می‌کنند، کسانی مجبورشان می‌کنند که چلوکبابی را که نه طعمش را می‌دانند چیست و نه از بهداشتی‌بودنش اطمینان دارند باید بخرند. نتیجه آن‌که از خریدار امتناع، از تولیدکننده خودرو نامرغوب شرط گذاشتن و از سیاست‌مداری که خود مسبب وضع موجود است فریاد و برهم زدن بازار.
پس از شنیدن سخنان بالا، بیانیه‌ای در 8 بند که فکر کنم به امضای 183 تن از نمایندگان رسیده بود قرائت شد. جان کلام این بیانیه این بود که دستور تعطیلی ادارات دولتی برای کارمندان دولت فاقد هزینه است. چون آنان در انتهای ماه حقوق‌شان را دریافت می‌کنند. ولی، همین الزام برای کسب‌وکارهای آزاد مستلزم هزینه است. بنابراین، دولت باید تمام و یا بخشی از این هزینه را متقبل شود. رییس جلسه نیز بر فحوای بیانیه تاکید و به نماینده دولت تذکر داد. سخنی به‌غایت درست. این قلم دست‌ِکم از فروردین سال‌جای تا کنون چندین یادداشت در این زمینه انتشار داده و متذکر گشته که "عدم حفاظت از بنگاه‌ها" موجب مختل شدن ماشین تولید ثروت در کشور و "عدم حمایت از خانوارها" موجب گسترش فقر، افزایش نابه‌هنجاری و بزهکاری اجتماعی می‌گردد. برای تامین مالیِ اجرایِ این دو سیاست نیز راهکار مشخصی مبنی بر انتشار اوراق متکی بر دارایی‌های صندوق توسعه ملی معادل با بیست میلیارد دلار را پیشنهاد دادم. ولی، این بیانیه نیز چیزی جز یک ظرف یکبار مصرف خالی از چلوکباب به نام چلوکباب سلطانی چیز دیگری نبود.
مجلس جای بیانیه خواندن نیست. قاعدتا وقتی موضوعی توسط 183 نماینده مورد تاکید قرار می‌گیرد بدین معناست که ظرفیت تبدیل به قانون لازم‌الاجرا شدن را دارد. اگر مجلس سیاستی را پیشنهاد می‌کند که مستلزم تامین مالی است باید محل آن را مشخص نماید. بودجه شامل پیش‌بینی تمام منابع درآمدی دولت و تعیین محل مصرف آنها به تصویب دولت مجلس می‌رسد. پیشنهاد یک موضوع هزینه‌ای بدون آن‌که محل تامین آن در بودجه پیش‌بینی شده‌باشد جز بسته‌بندی یک ظرف خالی چیز دیگری نیست. ایران جزء معدود کشورهایی است که بودجه‌ی سالانه آن پس از شیوع کرونا در دولت و مجلس‌اش مورد بازبینی و اصلاح قرار نگرفت. و در عین حال سیاست‌مداران آن همه روزه از محل نامعین دستور هزینه صادر می‌کنند. باز این قلم از جزء معدود ناظرانی است که به صراحت به دولت پیشنهاد ارسال لایحه‌ی اصلاحیه بودجه داد و از مجلس نیز خواست که از دولت درخواست ارسال لایحه اصلاحیه را داشته باشند.
ساعت 24
