داغ قوانین مالکیتی بر دل میراث جهانی یزد

داغ قوانین مالکیتی بر دل میراث جهانی یزد بافت تاریخی یزد که چند وقتی است در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت رسیده، از میراث ارزشمند این سرزمین محسوب می‌شود که تا قبا از شیوع بیماری کرونا با رونق گردشگری، حال و هوای خوبی پیدا کرده بود و بوی کاهگل از هر کوچه و پس کوچه آن به مشام می‌رسید. مردم برای مرمت خانه‌هایی که تا چند وقت پیش برایشان ارزشی نداشت، به تکاپو افتاده بودند اما در همین عرصه و حریم بافت ثبت جهانی، ویرانه‌ها و خانه‌هایی مخروبه یا در آستانه ویرانی هستند که نه تنها وجهه بافت جهانی را نازیبا کرده بلکه ناامنی در بافت جهانی از بستر چنین فضاهایی تاثیر گرفته است. علاوه بر این، پیوستگی بافت تاریخی یزد این نگرانی را ایجاد کرده که به دنبال تخریب یک بخش، سایر بخش‌های دیگر نیز تخریب شده و آسیب ببینند لذا مسئله حفظ بافت جهانی یزد چنان اهمیت دارد که هر نوع تخریب و آسیب به این بافت می‌تواند، مهمترین بستر و زیرساخت گردشگری یزد را از بین ببرد. رونق گردشگری بهترین راهکار برای حفظ بافتهای تاریخی «محمدرضا دشتی اردکانی» رییس فراکسیون گردشگری مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به این که عمده مشکلات بافت مربوط به رها شدن برخی از خانه‌های تاریخی آن است، اظهار می‌کند: برخی از خانه‌ها و اماکن رهاشده‌ی موجود در این بافت دارای مالکیت چندگانه و موروثی هستند که باید برای جلوگیری از تخریب آنها راهکاری اندیشیده شود و در واقع معتقد هستم این مسئله نیازمند عزمی ملی برای تعیین تکلیف این خانه‌هاست. وی با بیان این که رونق بافت‎های تاریخی و افزایش جذابیت‎های گردشگری برای سرمایه‎گذاران می‌تواند عامل نجات این بافت تاریخی باشد، می‌گوید: قبلاً تجاربی مانند تبدیل خانه‎ها به مجتمع‎های مسکونی تا ارائه یارانه‎های دولتی برای حفظ زندگی و انتقال برخی از مجموعه‌های دولتی و نیمه‌دولتی به بافت‌های تاریخی وجود داشت اما هیچ کدام به اندازه توسعه گردشگری نمی‌تواند این میراث جهانی را پویا نگه دارد. دشتی اردکانی که معتقد است که تجربه یزد می‌تواند تجربه خوبی برای بافت‌های تاریخی کشور باشد، می‌گوید: باید با توسعه گردشگری بتوانیم این بافت‌های ارزشمند را حفظ کنیم و دستگاه‌های متولی به توسعه گردشگری و رونق کمک کنیم چرا که بافتی که رونق و مخاطب خاص و عمده پیدا کند، بهسازی، بازسازی و حتی نوسازی آن نیز تسریع می‎شود. وی با تاکید بر این که مشکلات بافت تاریخی یزد شامل همه بافت‎ها و حتی بناهای تاریخی کشور می‎شود، عنوان میکند: ثبت جهانی یزد حساسیت موضوع را افزایش داده اما تخریب فعلی بافت‌های تاریخی، بحث و دغدغه جدی در سطح کشور است. مشکلات مالکیتی عمده معضل مرمت خانه‌های تاریخی نماینده اردکان در مجلس شورای اسلامی در مورد تخریب و مشکلات موجود در بافت‌های تاریخی، می‌گوید: یکی از دلایل رهاشدن، تخریب یا رسیدگی نشدن برای مرمت از سوی صاحبان خانه‌های تاریخی به دلیل بحث‌های فوت صاحب اصلی و قرار گرفتن ملک در مشکلات ارث و ورثه یا مالکیت چند نفر بر یک بنا و گاهاً نیز فوت یکی از وراث و تقسیم آن به وراث دیگر است که باعث شده تا تعداد مالکان یک بنا زیاد شود و عملاً تصمیم‌گیری و اقدام برای خود مالکان سخت شده یا ارزش مادی نداشته باشد. وی اضافه می‌کند: از سویی برای خرید یا تملک این بناها، روبرو شدن با تعداد زیادی از مالکان بسیار سخت و گاهاً ناممکن می‎شود چرا که نمی‌توان با یک یا چند صاحبان این مسئله را پیش‌ برد. دشتی اردکانی به غفلت از قوانین حریم آثار ثبتی و میراث فرهنگی اشاره می‌کند و می‌گوید: متاسفانه دیده می‎شود که این مسئله از طریق مردم و گاهاً بخش‎های دولتی و نهادهای مردمی و خیریه و سایر بخش‌ها رعایت نمی‎شود، به این معنا که قوانینی وجود دارند که رعایت نمی‎شوند. وی ادامه می‌‎دهد: بعضا مشکل از این جا نشات می‌گیرد که فرد مالکیت بخشی از بنا را بر عهده دارد و با توجه به متناسب نبودن قیمت بخش‌های دیگر این ملک، توان خرید آن را برای مرمت یا بازسازی ندارد. نبود انگیزه در احیا و زندگی در بافت‌های تاریخی این مسئول تمایل افراد به ایجاد خانه‌های نوساز را عاملی برای نبود انگیزه مرمت و حفظ خانه‌های بافت‌های تاریخی می‌داند و می‌گوید: اگر ملک فرد قابلیت تبدیل شدن به بنایی برای زندگی را نداشته باشد یا فرد به دنبال ایجاد خانه‌ای نوساز باشد، رغبتی برای احیا و بازسازی بنا نمی‌ماند. وی با بیان این که الزام به اجرای قوانین موجود توسط دستگاه‌های متولی مسئله جدی دیگری در حوزه گردشگری است، تصریح می‌کند: این حساسیت باید اولا برای دستگاه‌های متولی ایجاد شود، از طرفی زیرساخت‌ها و نیازهای ساکنین بافت‌های تاریخی باید تامین شود تا فرد انگیزه زندگی در این بافت را داشته باشد. «سید مصطفی فاطمی» مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یزد با بیان این که قوانین کشور ما با سایر کشورها متفاوت است، در این باره به خبرنگار ایسنا می‌گوید:  شرایطی مانند تعلق گرفتن مالیات و مصادره توسط شهرداری‌ها و سایر گزینه‌هایی که در کشورهای دارای بافت تاریخی وجود دارد، بعضا نمی‌تواند در کشور ما اجرایی شود اما می‌توان برای آن راهکارهایی پیدا کرد. وی با بیان این که علی‌رغم وجود قوانین قوی میراث فرهنگی در حوزه مسائل حقوقی مربوط به بافت تاریخی، چالش‌های دیگری نیز وجود دارد، می‌گوید: متولی بافت تاریخی یک ارگان نیست اما در صورتی که بخش یا قسمتی از آن تخریب شود باید با قوانین و ضوابط مشخصی ورود و مسئله را پیگیری کنیم. فاطمی در مورد ممانعت از تخریب در بافت تاریخی، تصریح می‌کند: اگر بنایی به طور عمد تخریب شود، به این مسئله ورود و به سرعت شکایت می‌کنیم اما اگر تخریب از جانب عوامل طبیعی باشد، به فرد اخطار داده و مالک موظف به رسیدگی عاجل به بناست اما مسئله اصلی نبود قانونی الزام کننده برای مالکان این بناها و خانه‌های تاریخی است. ظرفیت قانون‌گذاری مجلس برای نجات بافت‌های تاریخی فاطمی به ظرفیت مجلس در زمینه قانونگذاری و  نظارت بر اجرای قانون اشاره می‌کند و می‌گوید: مجلس ظرفیت گسترده‌ای در حوزه اصلاح، وضع و نظارت بر قانون دارد لذا خواسته اصلی در این باره، اجرای قوانین وضع شده در زمینه هزینه‌کرد و بازسازی از سوی ارگانهای متولی بناهای تاریخی مانند اداره اوقاف است. وی در رابطه با مسائل مربوط به مالکیت ابنیه تاریخی یزد نیز اظهار می‌کند: کمتر بنای مجهول المالکی در بافت تاریخی یزد وجود دارد و تقریبا اکثر این بناها و خانه ها مصادره یا به مالکیت میراث فرهنگی درآمده است ولی مشکل بافت ویران و تخریب شده مربوط به خانه‌ها و بناهای چند مالکیتی است که در حقیقت امکان سلب مالکیت از نظر قانونی برای آنها وجود ندارد و باید در این باره مجلس تدابیر لازم را در این زمینه داشته باشد. عمده مشکلات بافت مربوط به رها شدن برخی از خانه‌هاست که مالکیت چند گانه و موروثی دارند که قاعدتاً باید برای این خانه‌ها راهکاری اندیشیده شود و این نیازمند عزم ملی در این باره است. راهکار دیگر برای رونق بافت‌های تاریخی، افزایش جذابیت‌های گردشگری برای سرمایه‌گذاران است البته راهکارهای مختلفی در بافت تاریخی یزد تجربه شده که از تبدیل خانه‌ها به مجتمع های مسکونی تا یارانه های دولتی برای حفظ زندگی و انتقال برخی از مجموعه‌های دولتی و نیمه دولتی به بافت را می‌توان نام برد اما هیچ یک به اندازه توسعه گردشگری نتوانسته این بافت را پویا کند لذا شاید تجربه یزد بتواند تجربه خوبی برای دیگر بافت‌های تاریخی کشور باشد تا با توسعه گردشگری از آنه حفاظت شود. انتهای پیام ایسنا #استانی_فرهنگی_و_هنری #میراث_فرهنگی #بافت_تاريخي #تخريب #گردشگری_یزد