10 نکته ناگفته از حکیم عمرخیام
10 نکته ناگفته از حکیم عمرخیام
شاعر، فیلسوف، ستاره شناس، ریاضیدان
حکیم عمر خیام نیشابوری فیلسوف، ریاضیدان، ستاره شناس و رباعی سرای ایرانی دورۀ سلجوقی است.
خیام اولین کسی بودکه معادله های درجه یک، دو و سه را در ریاضیات دسته بندی کرد و توانست با استفاده از ترسیم های هندسی مبتنی بر مقاطع مخروطی، برای تمامی آن ها راه حل کلی ارائه کند. از وی رساله های کوتاهی در زمینه هایی چون هیدرواستاتیک، هواشناسی، مکانیک، نظریه موسیقی و ... بر جای مانده است. پس از ترجمۀ اشعارش توسط فیتزجرالد، جهانیان نیز او را شناختند.
ده نکته از زندگی خیام که تا به حال نمی دانستید:
1. نام خیام، عمر بود. او هرگز ازدواج نکرد و فرزندی نداشت.می گویند قدی بلند و سری بزرگ داشته است.
کم حرف و گوشه گیر بوده، اما چنان حافظه ای داشته که کتابی مفصل را در اصفهان خوانده و در نیشابور تمام آن را از حفظ نوشته است.
2. خیام هیچ کدام از دانشمندان زمان خود، جز ابن سینا را قبول نداشت. در رساله هایش از ابن سینا با عناوینی چون معلم من یاد کرده است و خودش را تنها پیرو واقعی او می داند.
خیام یکی از رساله های عربی این سینا در باب توحید را به فارسی ترجمه کرد. در آخرین لحظات عمرش هم کتاب شفای او را می خوانده است.
3. خیام در یاد دادن معلوماتش خساست به خرج می داد و شاگردان کمی داشت. هیچ کتابی ننوشت و سیزده رساله ای که از او مانده، همگی یادداشت های پراکندۀ او هستند.
در یکی از آن ها روشی برای حل معادلۀ سه مجهولی به دست آورده، که ویل دورانت دربارۀ آن گفته: «شاهکار ریاضی بشر در قرون وسطی است».
4. یکی از شاگردهای با استعداد خیام، عین القضات همدانی، عارف، شاعر و قاضی جوانی بود که او را به خاطر نوآوری هایش در فلسفه به قتل رساندند. مباحثی که اکثرشان بعدها مورد پذیرش قرار گرفت و اکنون بدیهی به حساب می آید.
بعید نیست قتل فجیع این شاگرد جوان و با استعداد در سرودن برخی رباعی های ناامیدانه خیام تاثیر داشته است.
5. ملکشاه سلجوقی پادشاه معاصر خیام با اینکه خود پادشاهی اهل عیش و عشرت بود، به این دلیل که تمام کارها را به خواجه نظام الملک سپرده بود، یکی از بهترین دوران های تاریخ ایران را رقم زد.
او برای خیام مقرری یا به تعبیر امروزی بورسیۀ سالانه ده هزار سکۀ طلا مقرر کرده بود و در سال 467 از خیام و بقیۀ دانشمندان درخواست کرد تقویم را اصلاح کنند. تقویم خیامی که حالا به اسم تقویم ملکی یا جلالی خوانده می شود؛ زیرا جلال الدین لقب ملکشاه بود. این تقویم دقیق ترین کار بشر در گاه شماری به شمار می رود و بیست و هفت برابر تقویم میلادی دقت دارد.
6. سنایی و ناصرخسرو از دوستان خیام بودند. روزی در هرات به سنایی تهمت دزدی زدند. او نیز به خیام نامه نوشت تا از نفوذش در دولت استفاده کند و او را از این گرفتاری نجات دهد. این نامه قدیمی ترین سند به جا مانده دربارۀ زندگی و احوال خیام است.
7. مکانی که آرامگاه خیام در آنجا قرار دارد، باغ شخصی اوست که خواجه نظام الملک به او هدیه داده بود. خیام هم در عوض به پسران خواجه نظام الملک تدریس می کرد.
خیام آرامگاهش را طوری طراحی کرده بود که هر بهار پوشیده از گلبرگ شود. بعدتر که ادوارد فیتس جرالد رباعی های خیام را ترجمه کرد، از رزهایی که بالای سر خیام روییده بود، بردند و بالای آرامگاه جرالد نیز کاشتند.
ترجمه ای که فیتس جرالد در 1859 از اشعار خیام منتشر کرد، اکنون جزو متون کلاسیک ادبیات انگلیسی است و بسیاری از مصراع های آن تبدیل به مسئله های رایج شده است.
8. پس از شکسپیر، دیکنز و والت ویتمن، خیام صاحب بیش ترین تعداد ضرب المثل به زبان انگلیسی است.
9. ناسا نیز یکی از آتشفشان های ماه و یک سیارک را به یاد خیام، سیارک عمرخیام 3095 نامیده است.
10. بسیاری از چهره های مشهور دنیا شیفتۀ خیام هستند؛ مارتین لوتر کینگ گفته بود شب ها قبل از خواب خیام می خواند.
مارک تواین همیشه یکی از رباعی های خیام را همراه خود داشت؛ همان رباعی که ترجمۀ فارسی اش می شود: من بنده عاصی ام رضای تو کجاست؟
همچنین خیام سوژۀ دو نفر از شخصیت های رمان گرگ دریای جک لندن است. بورخس هم رمانی دربارۀ خودِ خیام نوشته است.
#خیام #خیام_نیشابوری
شاعر، فیلسوف، ستاره شناس، ریاضیدان
حکیم عمر خیام نیشابوری فیلسوف، ریاضیدان، ستاره شناس و رباعی سرای ایرانی دورۀ سلجوقی است.
خیام اولین کسی بودکه معادله های درجه یک، دو و سه را در ریاضیات دسته بندی کرد و توانست با استفاده از ترسیم های هندسی مبتنی بر مقاطع مخروطی، برای تمامی آن ها راه حل کلی ارائه کند. از وی رساله های کوتاهی در زمینه هایی چون هیدرواستاتیک، هواشناسی، مکانیک، نظریه موسیقی و ... بر جای مانده است. پس از ترجمۀ اشعارش توسط فیتزجرالد، جهانیان نیز او را شناختند.
ده نکته از زندگی خیام که تا به حال نمی دانستید:
1. نام خیام، عمر بود. او هرگز ازدواج نکرد و فرزندی نداشت.می گویند قدی بلند و سری بزرگ داشته است.
کم حرف و گوشه گیر بوده، اما چنان حافظه ای داشته که کتابی مفصل را در اصفهان خوانده و در نیشابور تمام آن را از حفظ نوشته است.
2. خیام هیچ کدام از دانشمندان زمان خود، جز ابن سینا را قبول نداشت. در رساله هایش از ابن سینا با عناوینی چون معلم من یاد کرده است و خودش را تنها پیرو واقعی او می داند.
خیام یکی از رساله های عربی این سینا در باب توحید را به فارسی ترجمه کرد. در آخرین لحظات عمرش هم کتاب شفای او را می خوانده است.
3. خیام در یاد دادن معلوماتش خساست به خرج می داد و شاگردان کمی داشت. هیچ کتابی ننوشت و سیزده رساله ای که از او مانده، همگی یادداشت های پراکندۀ او هستند.
در یکی از آن ها روشی برای حل معادلۀ سه مجهولی به دست آورده، که ویل دورانت دربارۀ آن گفته: «شاهکار ریاضی بشر در قرون وسطی است».
4. یکی از شاگردهای با استعداد خیام، عین القضات همدانی، عارف، شاعر و قاضی جوانی بود که او را به خاطر نوآوری هایش در فلسفه به قتل رساندند. مباحثی که اکثرشان بعدها مورد پذیرش قرار گرفت و اکنون بدیهی به حساب می آید.
بعید نیست قتل فجیع این شاگرد جوان و با استعداد در سرودن برخی رباعی های ناامیدانه خیام تاثیر داشته است.
5. ملکشاه سلجوقی پادشاه معاصر خیام با اینکه خود پادشاهی اهل عیش و عشرت بود، به این دلیل که تمام کارها را به خواجه نظام الملک سپرده بود، یکی از بهترین دوران های تاریخ ایران را رقم زد.
او برای خیام مقرری یا به تعبیر امروزی بورسیۀ سالانه ده هزار سکۀ طلا مقرر کرده بود و در سال 467 از خیام و بقیۀ دانشمندان درخواست کرد تقویم را اصلاح کنند. تقویم خیامی که حالا به اسم تقویم ملکی یا جلالی خوانده می شود؛ زیرا جلال الدین لقب ملکشاه بود. این تقویم دقیق ترین کار بشر در گاه شماری به شمار می رود و بیست و هفت برابر تقویم میلادی دقت دارد.
6. سنایی و ناصرخسرو از دوستان خیام بودند. روزی در هرات به سنایی تهمت دزدی زدند. او نیز به خیام نامه نوشت تا از نفوذش در دولت استفاده کند و او را از این گرفتاری نجات دهد. این نامه قدیمی ترین سند به جا مانده دربارۀ زندگی و احوال خیام است.
7. مکانی که آرامگاه خیام در آنجا قرار دارد، باغ شخصی اوست که خواجه نظام الملک به او هدیه داده بود. خیام هم در عوض به پسران خواجه نظام الملک تدریس می کرد.
خیام آرامگاهش را طوری طراحی کرده بود که هر بهار پوشیده از گلبرگ شود. بعدتر که ادوارد فیتس جرالد رباعی های خیام را ترجمه کرد، از رزهایی که بالای سر خیام روییده بود، بردند و بالای آرامگاه جرالد نیز کاشتند.
ترجمه ای که فیتس جرالد در 1859 از اشعار خیام منتشر کرد، اکنون جزو متون کلاسیک ادبیات انگلیسی است و بسیاری از مصراع های آن تبدیل به مسئله های رایج شده است.
8. پس از شکسپیر، دیکنز و والت ویتمن، خیام صاحب بیش ترین تعداد ضرب المثل به زبان انگلیسی است.
9. ناسا نیز یکی از آتشفشان های ماه و یک سیارک را به یاد خیام، سیارک عمرخیام 3095 نامیده است.
10. بسیاری از چهره های مشهور دنیا شیفتۀ خیام هستند؛ مارتین لوتر کینگ گفته بود شب ها قبل از خواب خیام می خواند.
مارک تواین همیشه یکی از رباعی های خیام را همراه خود داشت؛ همان رباعی که ترجمۀ فارسی اش می شود: من بنده عاصی ام رضای تو کجاست؟
همچنین خیام سوژۀ دو نفر از شخصیت های رمان گرگ دریای جک لندن است. بورخس هم رمانی دربارۀ خودِ خیام نوشته است.
#خیام #خیام_نیشابوری
