بررسی نقش و جایگاه پرچم به‌عنوان یک نماد ملی
بررسی نقش و جایگاه پرچم به‌عنوان یک نماد ملی
به گزارش ایسنا، در مقدمه این پژوهش آمده است در سال‌های اخیر از یک سو نیاز به نمادهای ملی همچون پرچم بیشتر احساس می‌شود و از سوی دیگر قرارگرفتن پرچم در متن منازعات سیاسی و فرهنگی لزوم حفظ جایگاه این نماد ملی را یادآوری کرده است.
اسطورهها، حماسهها و نمادها بخش مهمی از تاریخ فرهنگی هر سرزمینی هستند. آنها نه تنها بیانگر روحیات، آرمانها، رویاها و تنگناهای حیات فرهنگی و اجتماعی مردمان هر سرزمین بوده و هستند، بلکه خود نیز در شکل دادن به زندگی فرهنگی و اجتماعی نقش مهمی ایفا می‌کنند.
پرچم به‌عنوان یک نماد ملی در جهان امروز از اهمیت خاص خود برخوردار است، اگر چه نمادهایی مانند پرچم در همه تاریخ نقش ایفاء می‌کرده‌اند، اما در عصر جدید و بهواسطه تشکیل دولت- ملتها آنها جایگاه و کارکردی جدید و اهمیتی مضاعف یافتهاند.
همه دولت‌های مدرن به نمادهای ملی نیاز دارند. در همه قرون و اعصار نمادها و نشانه‌هایی رایج بوده (از جمله در تاریخ ایران و اسلام) اما در دولت- ملت‌های مدرن این نمادهای ملی جایگاه خاصی می‌یابند.
بنابراین اهداف اصلی این تحقیق را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
*بررسی تاریخچه پرچم به‌عنوان یک نماد ملی و مذهبی،
*بررسی جایگاه اجتماعی- فرهنگی پرچم در ایران،
*آسیبشناسی پرچم از جنبه حقوقی و فرهنگی،
*ارائه راهکارهای مناسب برای تقویت جایگاه پرچم از جنبههای مختلف در ایران.
همچنین روش غالب تحقیق در این پژوهش روش اسنادی است، اما از روش تحلیل متن نیز استفاده شده است و در بخشهای دیگری از تحقیق از روشهای تطبیقی- مقایسهای نیز استفاده شده است.
در ذیل عنوان این پژوهش نتایج منتج به آن به‌شرح ذیل نگاشته شده است:
پرچم در ایران و اسلام جایگاه خاصی داشته است. در ایران پیش از اسلام، اشکال مختلفی از پرچم، بهویژه در جنگها، به کار می‌رفته است که رنگها و طرحهای موجود در آنها بازتابدهنده اسطورهها و نمادهای رایج در آن دوره بوده است. در ایران دوره اسلامی، رنگها و طرحهایی با معانی دینی و مذهبی به پرچمها افزوده شده و یا اینکه از همان رنگها و طرحهای موجود، تعبیر دینی شده است. پرچم در صدر اسلام هم اهمیت خاص خود را داشت و در بسیاری از غزوات و حوادث صدر اسلام به کار می‌رفت و کارکردهای مختلفی از منسجم کردن سپاه تا امان دادن به دشمنان را انجام می‌داد.
موفقیت نمادهای ملی البته ضروری و قطعی نیست. عوامل مختلفی بر اثرگذاری این نمادها مؤثر است. در مورد پرچم این اثرگذاری وقتی حاصل می‌شود که پرچم هر کشور با پیشینه تاریخی و فرهنگی مردمان آن سرزمین بیشترین سازگاری را داشته باشد و مهمتر از آن تفسیری موسع و فراگیر از رنگها و طرحهای موجود در آن ارائه شود بهگونهای که همه مردمان یک سرزمین از اقوام و مذاهب و نژادها و مناطق گوناگون با آن احساس همدلی کنند. این نکته درباره پرچم ایران صادق است و این پرچم و رنگها و طرحهای موجود در آن با بافت تاریخی و زمینه فرهنگی ایرانیان به‌نسبت زیادی سازگار است.
مهم‌ترین اولویتی که می‌تواند در قانون‌گذاری برای پرچم مورد نظر باشد حفظ حرمت پرچم است. در کشور ما با در نظر گرفتن همه جوانب، وضع محدودیتهایی برای استفاده احزاب و گروههای سیاسی و حتی غیر سیاسی از پرچم کشور به‌عنوان نماد این گروهها ضروری به نظر می‌رسد. این ممنوعیت یا محدودیت باید با این هدف انجام شود که استفاده یک گروه از پرچم به‌عنوان نماد خاص این گروه در رقابت با گروه رقیب (حالا چه این رقابت سیاسی باشد و چه مثلاً ورزشی) پرچم کشور را در معرض رقابتها و چالشها و تنشهای معمول چنین رقابت‌هایی قرار ندهد.
همچنین راهکارها و پیشنهادهای این پژوهش «برای تثبیت جایگاه اجتماعی و حقوقی پرچم ایران» به‌شرح ذیل است:
تلاش شود تا رسانههای رسمی کشور به شکل مناسبی برای پرچم ایران تبلیغ کنند (نهادهایی مانند صدا و سیما و رسانههای دولتی دیگر می‌توانند مخاطب این پیشنهاد باشند)،
در هرگونه تبلیغ یا بحث از پرچم ایران بر هر دو وجه ملی و مذهبی مستتر در پرچم ایران تأکید شود تا از هر گونه نگاه تک بعدی که جایگاه پرچم کشور را تضعیف می‌کند اجتناب شود (این موضوع باید مورد توجه همه رسانهها بویژه رسانههای رسمی گرفته تا آموزش و پرورش و سازمان تبلیغات و سایر نهادهای مربوطه باشد).
سیستم آموزشی کشور نقش بسیار مهمی در تثبیت جایگاه نمادها و نشانههای ملی و انتقال ارزشها و هنجارهای اجتماعی دارد. یکی از ابزارهای سیستم آموزشی در این جهت کتابهای درسی است که باید به شکل سنجیده و دقیق، به طرح موضوع پرچم بپردازند. باید با ارائه جذاب و دلنشین تاریخچه پرچم در ایران و جهان و ذکر اهمیت آن و ریشههای فرهنگی و تاریخی و دینی و ملی پرچم ایران این موضوع را در ذهن و ضمیر دانش‌آموزان جا انداخت. امروزه در همه منابع آموزش و پرورش تأکید می‌شود که قالب و فرم ارائه مطلب به اندازه محتوای آن مهم است، بنابراین در مسأله پرچم هم قالب و شیوه ارائه مطلب اهمیت خاص خود را دارد که البته این موضوع قابلیت پرداخت جذاب را هم دارد مثلاً می‌توان از تصاویر و نقش‌های قدیمی و جدید و عبارات و اشعار مربوط به پرچم در متون قدیمی و ... بهره برد (مخاطب این بخش بیشتر وزارت آموزش و پرورش و به‌نسبت کمتری وزارت علوم، فناوری و تحقیقات است)،
در آثار هنری بهویژه در سینما و تلویزیون باید به شکل هنرمندانه و غیرمستقیم برای پرچم ایران تبلیغ شود. طبعاً نمی‌توان تهیه‌کنندگان و کارگردانان را ملزم به استفاده از پرچم ایران در آثارشان کرد و در ضمن استفاده مکرر و بی‌مورد در فیلمها و سریالها و برنامه‌های تلویزیونی به دلزدگی تماشاگر منجر خواهد شد، اما آنجایی که زمینه لازم وجود دارد می‌توان با استفاده هنرمندانه و تبلیغ سنجیده ( بهویژه تبلیغ غیرمستقیم) بر افکار عمومی تأثیر گذاشت. این موضوعی است که در آثار خارجی، نمونه‌های مشابه زیادی دارد (این پیشنهاد می‌تواند مورد استفاده صدا و سیما و سایر نهادهای فرهنگی از جمله وزارت ارشاد باشد و نهادهای زیر نظر آن مثلاً بنیاد سینمایی فارابی باشد).
برگزاری مسابقات هنری با موضوع پرچم ایران می‌تواند گام مؤثر دیگری باشد که توجه و حساسیت افکار عمومی نسبت به پرچم ایران را برانگیزد. مثلاً اگر برای نمایشگاه عکسی با موضوع پرچم ایران یا موضوعی محدودتر و مشخص تر (مثلاً پرچم در عرصه عمومی جامعه ایران) فراخوان سراسری (یا دانشجویی) داده شود و آنگاه آثار برگزیده از رسانههای عمومی به مردم معرفی شوند می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد (این پیشنهاد می‌تواند مخاطبان زیادی داشته باشد و بهنوعی همه نهادهای فرهنگی و آموزشی از وزارتخانههای علوم و آموزش و پرورش و ارشاد تا صدا و سیما و سازمان تبلیغات و سایر مؤسسات فرهنگی دولتی را شامل شود).
یکی از اقدامات مفیدی که می‌توان برای سنجش جایگاه پرچم در میان مردم ایران انجام داد این است که در پیمایش‌های سراسری که در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی یا مراکز دیگر انجام می‌شود گویه‌هایی در ارتباط با پرچم گنجانده شود تا بتوان به ارزیابی دقیقتری از جایگاه پرچم در میان مردم دست یافت.
تدوین آیین‌نامه‌ای که مقررات و ضوابط استفاده از پرچم در ارگانها و سازمانهای دولتی را به شکل دقیق بیان کند، پیشنهاد دیگری است که می‌توان برای ارتقاء جایگاه پرچم ارائه کرد.
بر اساس اعلام شورای عالی انقلاب فرهنگی، علاوه بر موارد فوق انجام پژوهش های کمی (ملی) و کیفی از گروه های ویژه (مثل نخبگان، اقوام و ...) به‌منظور تعیین وضعیت فعلی و جایگاه پرچم در نگرش ایرانیان و در وهله بعد ارائه راهکارهای برگرفته از پیمایش‌ها و پژوهش‌های یاد شده جهت سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی اجرایی به منظور ارتقاء جایگاه پرچم به‌عنوان نماد ملی کشور نیز ضروری به نظر می‌رسد.
این پژوهش به‌کوشش علی‌اکبر صادقی(مجری طرح)، بیژن زارع (ناظر طرح) و محمدجعفر سعادت و سمانه دلبری (همکاران اصلی طرح) انجام شده توسط دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1391 منتشر شده است.
انتهای پیام
ایسنا
#پرچم_ایران
