رازهای اسپوتنیک V؛ هر آنچه باید درباره واکسن کرونا روسیه بد...

رازهای اسپوتنیک V؛ هر آنچه باید درباره واکسن کرونا روسیه بدانید پوتین دیروز با اعلام خبر تولید اولین واکسن کرونا در دنیا موج خبری گسترده‌ای بر پا کرد. از یک طرف برخی کشورها با استقبال از آن خواستار دریافت این واکسن شدند و از سوی دیگر بسیاری کشورها درباره عواقب تولید شتاب زده واکسن و عدم انجام آزمایش‌های کافی هشدار دادند. این واکسن بین اعضای «کمیته علمی مبارزه با کرونا» در ایران هم واکنش‌های مختلفی را در برداشته و در حالی که دکتر «مینو محرز» آنرا یک ادعا می‌داند، دکتر «مسعود مردانی»، فوق تخصص بیماری‌های عفونی درباره کارایی آن ابراز امیدواری کرده است. برای اطلاع از کارایی واکسن باید منتظر زمان بمانیم اما بد نیست فعلا نگاهی به فرایند تولید و ساختار آن داشته باشیم.. واکسن روسیه که به افتخار نخستین ماهواره پرتاب شده به مدار زمین توسط «شوروری» «اسپوتنیک V» نامگذاری شده، توسط «مرکز تحقیقات همه‌گیرشناسی و میکروبیولوژی گامالئی» تولید شده که زیرمجموعه «وزارت بهداشت روسیه» به شمار می‌رود. این واکسن دو مرحله‌ای بر پایه «آدنوویروس های» سرماخوردگی تولید شده که برای ایجاد پروتیین اسپایک ویروس کرونا مهندسی شده‌اند. این روند شبیه به دیگر واکسن‌های کرونا از جمله AZD1222 است که از آدنوویروس شامپانزه استفاده می‌کند. استفاده از ۲ آدنوویروس در واکسن نامعمول است اما آنطور که «دنیل کرتیزکس»، ویروس شناس و پزشک بیماری‌های عفونی در بیمارستان بوستون می‌گوید استفاده از این روش می‌تواند از بی اثر شدن تزریق واکسن به خاطر آشنا بودن آن برای بدن جلوگیری کند. بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط وبسایت آمریکایی clinicaltrials.gov که آزمایش‌های بالینی را پیگیری می‌کند، در مرحله اول آزمایش یکی از ویا‌ل‌های آبی یا قرمز این واکسن به ۳۸ داوطلب تزریق شده و چند هفته بعد آنها ویال با رنگ دیگر را دریافت کرده‌اند. این سایت درباره نتیجه آزمایش اطلاعاتی به دست نمی‌دهد اما «ولادیمیر پوتین» از نتایج مثبت آن بدون وجود عوارض جانبی خبر داده است. پوتین آنقدر از کارایی اسپوتنیک V مطمئن است که اجازه تزریق آن به دخترش را داده است. به گفته وی دارو در مرحله اول کمی باعث بالا رفتن دمای بدن می‌شود اما بدون به جای گذاشتن عوارض جانی اوضاع فرد به حالت عادی بازمی‌گردد. آنطور که «کریل دمیتریف»، رئیس صندوق سرمایه‌گذاری و تامین کننده مالی این واکسن می‌گوید اسپوتنیک V بر پایه واکسن ابولا و سندروم تنفسی خاورمیانه «مرس» تهیه شده که چند سال قبل خود روس‌ها تولید کرده بودند. دمیتریف تجربه ده‌ها ساله گامالئی در فناوری تولید واکسن بر پایه آدنوویروس را دلیل تولید سریع واکسن عنوان کرده است. روسیه برخلاف دیگر شرکت‌ها که خط تولید دارو را در کشورهای دیگر هم راه‌اندازی می‌کنند، اسپوتنیک V را در کارخانه «بیوفارم» واقع در «زلنوگراد» در نزدیکی پایتخت خود تولید می‌کند. ظرفیت تولید این کارخانه در حال حاضر بسیار محدود است و از ۱.۵ میلیون دوز در سال فراتر نمی‌رود. قطعا چنین ظرفیتی حتی جوابگوی جمعیت روسیه هم نخواهد بود اما قرار است ظرفیت آن افزایش پیدا کند. روس‌ها ابراز امیدواری کرده‌اند که اسپوتنیک V طی ماه آینده و حتی زودتر از آن به تولید انبوه رسیده و در اختیار گروه‌‌های منتخب از جمله سالمندان، معلم‌ها و کادر درمان قرار گیرد. این واکسن به شکل رایگان در اختیار شهروندان روسیه قرار خواهد گرفت و برنامه واکسیناسیون سراسری این کشور نیز  یک ماه و نیم دیگر آغاز شود. همانطور که گفتیم اسپوتنیک V واکسنی دومرحله‌ای است و هر دو مرحله آن با تزریق ویروس‌های عامل سرماخوردگی عادی شروع می‌شوند. اسپوتنیک V در دسته وکتورهای ویروسی غیر تکرار شونده قرار می‌گیرند. وکتورها مسئول انتقال ژن به داخل سلول میزبان و تکثیر آن هستند و در این مورد وکتور ویروس تضعیف شده‌ای است که ژن تولید مثل از آن حذف شده و برای تحریک سیستم ایمنی بخشی از پاتوژن عامل بیماری را حمل می‌کند. این واکسن بر پایه نسخه اصلاح شده آدنوویروس‌ انسانی توسعه یافته که پروتیین اسپایک ویروس کرونا را با خود حمل می‌کند. محققان روس در حال اعلام نتایج آزمایش واکسن اسپوتنیک V ویروس کرونا دارای چهار پروتیین ساختاری S, M, E و N است که از این میان پروتیین S یا اسپایک با تقسیم بندی در سه گروه به تشکیل برجستگی های روی سطح ویروس منجر می شوند. تولید اسپایک با ایجاد این برجستگی‌ها به آدنوویروس اجازه چسبیدن به سلول‌های بدن و عفونی سازی آنها را می‌دهد اما از آنجا که روی سطح سلول جا گرفته هدف آنتی بادی هم قرار می‌گیرد. هر دو آدنوویروس به گونه‌ای مهندسی شده‌اند که پروتئین اسپایک کرونا را تولید کنند. آسان بودن مهندسی آدنوویروس‌ها باعث رواج استفاده از آنها به عنوان وکتور شده است. این آدنوویروس‌ها بدون غشاء لیپیدی و دارای DNA دو رشته‌ای هستند که در کروموزوم نفوذ نمی‌کنند. در واکسن‌های دیگر معمولا از یک نوع آدنوویروس استفاده می‌شود اما روس‌ها در اسپوتنیک V از دو  آدنوویروس‌ ۵ و ۲۶ استفاده کرده‌اند. در تزریق مرحله اول وکتور حامل ژن پروتیین اسپایک برای ایجاد تاج تزریق می‌شود و مرحله دوم تزریق هم پس از ۳ هفته صورت می‌گیرد. تزریق دو نوع آدنوویروس با فاصله ۲۱ روز از هم می‌تواند پاسخ سیستم ایمنی بدن را برای تولید آنتی بادی تقویت کند. تعداد دقیق افراد آزمایش شده مشخص نیست اما بر اساس اسناد منتشر شده در فاز اول ۳۸ داوطلب در دو گروه ۹ نفره و یک گروه ۲۰ نفره آزمایش شده‌اند. به گفته دکتر «انیاما اگباگو»، از مدرسه پزشکی «ییل» این آزمایش به عنوان فاز اول تنها برای اطمینان از مرگبار نبودن واکسن کافی است. به گفته دمیتریف تا کنون دو مرحله آزمایش صورت گرفته و تست‌هایی روی حیوانات هم صورت گرفته است. همسترهای سوری به عنوان حیوانات آسیب پذیر از کووید ۱۹ پس از دریافت این واکسن در برابر ویروس کرونا ایمن شده‌اند. همچنین در مرحله اول نیز ۱۰۰ درصد افراد پس از تزریق این دارو از ابتلای به کووید-۱۹ مصون شده و دچار عواقب جانبی جدی نشده‌اند. به گزارش «بلومبرگ» تعدادی از سیاستمداران و صاحبان کسب و کار روسی از جمله دختر پوتین به این واکسن دسترسی پیدا کرده‌اند. «روسلان تسالیکوف» معاون اول وزیر دفاع روسیه نیز طی مصاحبه ای مدعی شد ارتش فاز دوم آزمایش را در ماه گذشته انجام داده است. یکی از محققان مرکز گامالئی فاز دوم آزمایش معمولا با شرکت صدها داوطلب برگزار می‌شود اما اسناد این آزمایشات حاکی از این است که در فاز دوم اسپوتنیک V تنها ۷۶ نفر مشارکت داشته‌اند.از آنجا که هدف از گسترش تعداد شرکت کنندگان در هر فاز بررسی کارایی و اثرات جانبی روی گروه‌های مختلف مردم از نظر سن، جنسیت، سابقه بیماری و غیره است، برگزاری فاز دوم با تنها چند ده نفر بیشتر از فاز دوم صحت نتایج آن را تا حدودی زیر سوال می‌برد. به هر روی سایت رسمی حاکی از این است که طی این مراحل حتی یک نفر هم پس از آزمایشات به کووید-۱۹ مبتلا نشده است. مقامات روس از برگزاری فاز سوم آزمایشات با شرکت ۲۰۰۰ نفر در روسیه، برخی کشورهای منطقه خاورمیانه از جمله عربستان و امارات، آمریکای جنوبی و مکزیک خبر داده‌اند. فاز سوم آزمایشاتی از این دست با شرکت ۲۰ تا ۴۰ هزار نفر صورت می‌گیرد اما مشخص نیست روس‌ها با چند نفر آنرا پیش می‌برند اما در هر صورت اگر واکسیناسیون سراسری بدون اطلاع از نتیجه فاز سوم انجام شود، ممکن است عواقبی جبران ناپذیر به بار آید. شیوع کرونا و تعطیلی کسب و کارها میلیاردها دلار به صنایع مختلف لطمه زده و تولید واکسن و داروی کرونا تنها کورسوی امیدی است که می‌تواند اوضاع را به روال سابق برگرداند. طبیعتا نیاز میلیاردها نفر به این واکسن‌ها بدین معنی است که نخستین تولیدکنندگان آن درآمد سرسام آوری را به جیب خواهند زد. هشت ماه پس از شروع این بلای عظیم موسسات بسیاری تمام تلاش خود را معطوف تولید دارو و واکسن کرده‌اند اما روسیه مدعی پشت سر گذاشتن همه آنها است. این کشور در حالی خبر تولید واکسن «اسپوتنیک V» را اعلام کرد که کشورهای دیگر برای کسب عنوان اولین واکسن کووید-۱۹ در صف اول رقابت قرار داشتند. اصلی ترین شرکت کنندگان در این رقابت شامل واکسن‌های mRNA-1273 از کمپانی بیوتکنولوژی «مدرنا»، واکسن «AZD1222» از  دانشگاه آکسفورد و کمپانی داروسازی «استرازنکا»، واکسن Ad5-Vectored COVID-19 از شرکت بیوتکنولوژیک CanSino و ارتش چین و واکسن «BNT162b1» متعلق به « BioNTech» و «Pfizer» می‌شود. این چهار واکسن برخلاف اسپوتنیک در حال سپری کردن فاز ۳ آزمایشات هستند که برای اثبات کارایی هر دارویی لازم است. دیجیاتو #روسیه #کرونا #واکسن